Dampopen Bouwen
- Geplaatst op
- Door Dubomat
- Geplaatst in Comfortabel Binnenklimaat, Dampopen Bouwen, Gezond Bouwen, Houtskeletbouw, Vochttransport
Dampopen bouwen is een methode dat steeds vaker besproken wordt in de bouw. Maar iets geheel nieuws, dat is het niet. Waarom wordt het dan steeds vaker besproken? Wat houdt damp open bouwen precies in? En waarom is dit onderwerp juist nú zo actueel? Deze en andere vragen over dampopen bouwen zullen hier worden besproken.
Van Probleem naar Oplossing: De Kracht van Dampopen Bouwen
Dampopen bouwen is een methode dat steeds vaker besproken wordt in de bouw. Maar iets geheel nieuws, dat is het niet. Waarom wordt het dan steeds vaker besproken? Wat houdt damp open bouwen precies in? En waarom is dit onderwerp juist nú zo actueel? Deze en andere vragen over dampopen bouwen zullen hier worden besproken.
Wat is dampopen bouwen?
Dampopen bouwen wilt zeggen dat een constructie zo is ontworpen dat waterdamp uit de constructie kan ontsnappen. De kans dat vocht hierdoor ophoopt in de constructie wordt hiermee sterk verminderd, maar ook andere factoren zijn van belang. Zoals het toepassen van een dampremmende en luchtdichte laag aan de binnenzijde van de constructie. Hier zullen we later meer toelichting over geven.
Condensatie
Eerst is het belangrijk om het begrip condensatie verder toe te lichten. Condensatie is de faseovergang van een gas naar een vloeistof. We spreken hier over de condensatie van waterdamp naar water. In de lucht zit altijd een bepaalde hoeveelheid waterdamp. De hoeveelheid damp dat zich maximaal in de lucht kan bevinden is afhankelijk van de temperatuur. Hoe warmer de lucht is, des te meer waterdamp deze lucht kan bevatten. Wanneer lucht afkoelt kan het dus zijn dat de maximale concentratie aan waterdamp wordt bereikt. In dit geval wordt er een relatieve luchtvochtigheid van 100% bereikt. Een hogere concentratie is niet mogelijk, dus wanneer het vochtgehalte stijgt of wanneer de temperatuur daalt, zal het teveel aan damp gaan condenseren. Dit punt wordt ook wel het dauwpunt genoemd. Meer informatie over condensatie is te vinden in onze blog Condensatie.
Inwendige condensatie
Lucht kan van binnenuit de woning naar buiten ontsnappen. Deze (warme) binnenlucht verplaatst zich door een constructie naar buiten toe. Terwijl deze lucht naar buiten ontsnapt zal deze lucht steeds verder afkoelen. Zeker wanneer in de winter de buitentemperatuur erg laag is. Wanneer lucht afkoelt kan het zijn dat het dauwpunt wordt bereikt, dit is zoals besproken mede afhankelijk door de luchtvochtigheid. Wanneer het dauwpunt zich in een constructie bevindt, zal de aanwezige waterdamp in deze constructie gaan condenseren. In dit geval wordt er gesproken van inwendige condensatie. Om inwendige condensatie te voorkomen is het dus belangrijk om (ongewenste) luchtstromen door een constructie te voorkomen of te minimaliseren. Ook is het belangrijk om de aanwezige waterdamp te remmen wanneer lucht door de constructie heen trekt.
Dampdruk
De mate en richting waardoor lucht door een constructie heen trekt wordt gecreëerd door verschillen in dampdruk. Dampdruk wordt bepaald door de temperatuur en de vochtigheidsgraad van lucht. Hoe warmer en vochtiger de lucht is, des te hoger de dampdruk. Damp verplaatst zich altijd van ruimtes met een hogere dampdruk naar ruimtes met een lagere dampdruk. In de winter zijn de temperatuur en luchtvochtigheid binnen hoger dan de temperatuur en de luchtvochtigheid buiten. Er ontstaat hierdoor een dampdruk naar buiten toe. Lucht trekt door deze druk door de constructie heen naar buiten. Het gemak waarmee deze lucht vervolgens door een constructie heen kan trekken wordt bepaald door twee factoren: convectie en diffusie.
Een voorbeeld: ook stoomtreinen maken gebruik van dampdruk via stoom. In dat geval is de druk natuurlijk veel hoger, maar op kleine schaal gebeurt dit ook in een woning. In een woning komt vocht vrij door verschillende activiteiten zoals: koken, douchen en ademen. Door dit vocht zal de dampdruk in de woning verder toenemen.
Convectie
Convectie is het transport van warmte en/of vocht door luchtstromen. Het is belangrijk om convectie door een constructie heen te voorkomen. Om meer specifiek te zijn moet met name convectie door een isolerende laag worden voorkomen. Dit komt doordat lucht in deze isolerende laag afkoelt waardoor het dauwpunt kan worden bereikt. Convectie wordt geminimaliseerd door de binnenzijde van de isolatielaag te voorzien van een luchtdichte laag. Aanwezige naden en kieren moeten hierdoor worden afgedicht. Meer informatie hierover is te vinden in onze blog: luchtdicht bouwen.
In dit voorbeeld is te zien hoeveel waterdamp er door een luchtlek heen kan in het winterseizoen.
Diffusie
Naast ongewenste luchtstromen door naden en kieren kan ook diffusie zorgen voor vochttransport door de isolatieschil. Door de dampspanning vindt er een drukverschil plaats van binnen de woning naar buiten toe. Waterdamp wordt door deze dampspanning door bouwmaterialen heen gedrukt. Alle bouwmaterialen zullen dit damptransport in een bepaalde mate remmen. Dit wordt de dampdiffusieweerstand genoemd, ook wel gemeten met de µ-waarde van het materiaal. Hoe hoger de µ-waarde van het materiaal, hoe meer dampremmend het materiaal is. De µ-waarde alleen zegt echter nog niets over het daadwerkelijke dampremmende effect, aangezien de dikte van het materiaal hier ook een rol in speelt.
Hieronder een voorbeeld van hoeveel waterdamp er door een dampremmende laag heen kan gaan per 1 m², via diffusie.
Wanneer je de µ-waarde vermenigvuldigt met de dikte van het materiaal in meters, krijg je de sd-waarde:
Sd-waarde = μ × d
- sd
- μ (mu) = dampdiffusieweerstandsfactor van het materiaal
- d = dikte van het materiaal (in meter)
De sd-waarde geeft aan in welke mate een bepaald constructieonderdeel damp zal remmen. Hoe hoger de sd-waarde, hoe meer dampremmend het materiaal dus zal zijn.
Een sd-waarde van:
- 0–1 is vrij dampopen
- 1–2 is licht dampremmend
- 2–10 is matig dampremmend (de werking neemt sterk toe richting de 10)
- 10–100 is sterk dampremmend
- 100–1500 is in de praktijk dampdicht
De benodigde sd-waarde is relatief en afhankelijk van de luchtvochtigheid en de temperatuur van de betreffende ruimte. Voor een badkamer wordt meestal een sd-waarde van ongeveer >20 aangehouden. Houd er echter rekening mee dat dit per situatie kan verschillen. Belangrijk is om goed te letten op hoe vochtig de ruimte is en of deze voldoende wordt geventileerd. In slecht geventileerde en zeer vochtige ruimtes zijn namelijk hogere sd-waardes nodig om problemen te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan sauna’s; daar wordt doorgaans een sd-waarde van ongeveer 1500 toegepast.
Praktische verschillen tussen traditionele bouw & houtskelet bouw
Want waarom is dit onderwerp juist nu zo actueel? Dat komt door de verschillen tussen traditionele bouw en houtskeletbouw. In het vervolg van deze tekst zullen we deze verschillen toelichten en uitleggen waar je rekening mee moet houden.
Traditionele bouw: relatief ongevoelig voor inwendige condensatie
Bij traditionele bouw (denk aan gemetselde muren met een spouw) bevindt de isolatielaag zich vaak aan de buitenzijde van de dragende constructie. Achter de isolatielaag zit direct de geventileerde spouw, waardoor eventueel vocht snel kan ontsnappen via die spouw.
In dit voorbeeld is glaswol toegepast als isolatiemateriaal. Glaswol is een dampopen isolatiemateriaal. Naar mate dat de lucht van binnenuit naar buiten trekt, zal deze lucht afkoelen. Ergens in deze isolatielaag kan hierdoor het dauwpunt bereikt worden. Op dit punt zal de waterdamp in de lucht gaan condenseren. Aangezien deze lucht niet is opgesloten, maar vrij kan bewegen richting de geventileerde luchtspouw, kan het waterdamp en het eventueel opgebouwde vocht worden afgevoerd.
Houtskeletbouw (HSB): dampopen bouwen is hier een goede keuze
Houtskeletbouw is licht, snel te bouwen en toekomstbestendig. Echter vraagt het om een andere manier van denken. Bij HSB zit de isolatie tussen de houten stijlen en regels en deze worden afgesloten met plaatmaterialen of folies. Het temperatuurverschil tussen binnen en buiten bevindt zich dus in de constructie zelf. Dit betekent dus ook dat het dauwpunt zich in de constructie kan bevinden wanneer er niet de juiste maatregelen zijn genomen. Zoals besproken is het dauwpunt afhankelijk van de luchtvochtigheid en de temperatuur. Het is dus belangrijk om de luchtvochtigheid te remmen in de constructie. Vandaar dus de dampremmende laag in de constructie. Door de dampremmende laag wordt het dauwpunt dus verder naar buiten verlegd.
Mocht het dauwpunt wel in de constructie zitten, dan is het van belang dat vocht uit deze constructie kan verdampen. Hiervoor is dus de dampopen laag aan de buitenzijde van de constructie.
Hier een voorbeeld van een dampopen constructie. In dit voorbeeld ligt het dauwpunt niet in de constructie zelf. Dat komt doordat er aan de binnenzijde van de wandopbouw een dampremmende laag is toegepast. In dit geval is dat een OSB-plaat van 18mm. Deze laag vertraagt de doorgang van waterdamp, waardoor de lucht in de constructie zelf een lager dampgehalte heeft. Daardoor treedt er geen condensatie in de houten constructie op.
Wat als we de damprem weghalen?
Wanneer we de damprem weghalen zal de lucht in de constructie dus een hoger waterdampgehalte bevatten. In het onderstaande voorbeeld is de OSB-plaat weggehaald. Hier is te zien, dat de dampremmende laag een essentieel onderdeel is van de opbouw. Nu deze is weggelaten, komt het dauwpunt in de constructie te liggen. Daardoor vormt zich condens aan de binnenzijde van de wand, precies waar de houten onderdelen zich bevinden. Dit kan leiden tot vochtproblemen, met alle gevolgen van dien: Schimmelvorming, houtrot, een verminderde prestatie van de isolatie en uiteindelijk zelfs aantasting van de constructieve veiligheid.
Dampopen bouwen is de sleutel tot een volhoudbare houtskeletbouw constructie
Dampopen bouwen is geen modewoord, het is een oplossing voor een bouwtechnisch risico dat vooral speelt bij houtskeletbouw. Traditionele bouw komt er dankzij haar opbouw meestal wat makkelijker vanaf, maar ook daar kunnen natuurlijke materialen en dampopenheid een bijdrage bieden.
Bij Dubomat geloven we in bouwen mét de natuur. Daarom bieden we materialen aan die perfect passen in een dampopen opbouw: van houtvezelisolatie tot kalkpleisters en leemproducten met waar nodig de juiste technische folies. Zo bouwen we samen aan woningen die lang meegaan, comfortabel aanvoelen én toekomstbestendig zijn.
Hulp nodig bij jouw project?
Wil je weten hoe je dampopen bouwen goed toepast in jouw situatie? Of werk je met houtskelet en wil je zeker weten dat het slim én veilig gebeurt? Neem gerust contact met ons op voor advies op maat!
